Verdubbeling volume biologische melk in Vlaanderen
29/06/2016
Een record aantal (West-)Vlaamse melkveehouders maakt de overstap naar biologische productie. Aan de basis daarvan liggen de slechte marktsituatie en de actieve informatiecampagne van de Provincie West-Vlaanderen en Inagro over de goede marktkansen in de biologische zuivel. Begin 2016 hebben veertien Vlaamse gangbare melkveehouders de omschakeling naar bio opgestart. Daarvan bevinden tien bedrijven zich in West-Vlaanderen. Dat betekent meteen een verdubbeling van het volume biologische koemelk in Vlaanderen.
In de voorbije tien jaar koos maximum één Vlaams bedrijf per jaar ervoor om de stap naar biologische productie te zetten. De voorbije maanden startten 14 bedrijven de omschakeling, waaronder 10 West-Vlamingen! De huidige situatie leidt meteen tot ruim een verdubbeling van het volume biologische koemelk in Vlaanderen. Terwijl het effect van die evolutie op het niveau van de hele zuivelsector uiterst beperkt is, is het voor de biologische zuivelsector spectaculair.
Haalbaarder omschakelingstraject
Diverse factoren dragen bij tot dat onverhoopte resultaat. Vooreerst is er de marktsituatie: de diepe crisis in de gangbare sector staat tegenover de groeiende markt en goede prijzen voor biologische melk. De biologische zuivelsector biedt stabiliteit tegenover volatiliteit.
“Ik heb niet de mogelijkheid om rendabiliteit te creëren door schaalvergroting. Biomelkveehouderij kan rendabiliteit creëren op mijn beperkte schaalgrootte”, laat een omschakelende melkveehouder verstaan. “Ik werk al zeer ecologisch, de stap naar bio is niet zo groot meer en garandeert mij de meerprijs die mijn melk verdient”, vult een ander aan.
Daarnaast besliste de Minister van Landbouw begin dit jaar om het omschakeltraject haalbaarder te maken en af te stemmen op dat van de buurlanden. Een landbouwer kan immers niet van de ene op de andere dag biomelk leveren. Daar gaat een periode van omschakeling aan vooraf, die ongeveer twee jaar duurt. In het nieuwe systeem kan de landbouwer in twee stappen werken: eerst de akkers en weiden omschakelen en een jaar later de koeien. Na zes maanden kan hij de melk dan als biologische melk verkopen. De omschakelperiode is een moeilijke fase voor de landbouwer: de kosten zijn hoger, maar de melk kan nog niet als duurdere, biologische melk verkocht worden.
Met vereende krachten
“De innovatie is op topsnelheid dankzij een zoektocht met en van boeren”, laat de West-Vlaamse gedeputeerde voor Landbouw Bart Naeyaert verstaan. In december 2015 organiseerde hij een rondetafelgesprek met alle betrokken spelers uit de sector. Uitgangspunt: er zijn kansen voor biologische zuivel en die mogen we niet laten liggen. Dat resulteerde in een engagement van alle deelnemers om samen een extra boost te geven aan de biologische melkveehouderij. Gangbare melkveehouders moeten de kansen voor biologische zuivel beter leren kennen. Zo kunnen ze pas echt beslissen of dat iets voor hun bedrijf is. Omschakeling moet een weloverwogen beslissing zijn in functie van de specifieke bedrijfssituatie.
De melkveehouders kunnen rekenen op heel wat deskundigheid. Zo is er een actieve medewerking van Boerenbond, het onderzoeks- en adviescentrum Inagro en de projecten Bio zoekt Boer en Bio zoekt Keten. Ook kunnen geïnteresseerden rekenen op de erkende bio-adviseurs. De actieve medewerking en de grote geloofwaardigheid en professionaliteit van enkele biologische melkveehouders in de Westhoek kan niet overschat worden in het behalen van het sterke resultaat.
Daarnaast verleent gedeputeerde Bart Naeyaert niet alleen zijn expliciete morele steun, maar ook de mogelijkheid om alle acties en actoren goed op elkaar af te stemmen, zodat een maximum aan resultaat behaald kan worden met een gerichte inzet aan middelen.
De melkveebedrijven in omschakeling zijn nu volop bezig met de omschakeling van hun percelen. In voorjaar 2017 voorzien ze de omschakeling van de koeien en vanaf het vierde kwartaal van 2017 kunnen ze hun melk als biologisch aanbieden. Om dat traject goed te kunnen aanvatten, hebben ze zich verenigd in een bedrijfsnetwerk. Daarin bezoeken ze tweemaandelijks een van elkaars bedrijven en bespreken ze alle uitdagingen in groep, samen met een of meerdere voorlichters.
“Als boeren moeten we meer voor de markt durven produceren en die vraagt steeds meer biomelk,” klinkt het. “Door biologisch te gaan boeren, sluit ik mijn bedrijf beter aan op de verwachtingen van de consumenten.”
Marktontwikkeling biozuivel schept kansen
De beschikbaarheid van bijkomende biologische melk leidt ook tot nieuwe kansen voor de verwerkende bedrijven en distributie. Diverse zuivelbedrijven bestuderen de sterke groei van de consumptie van biologische (zuivel)producten en gaan na wat dat kan betekenen voor hun productie en assortiment. Ook de retail is sterk geïnteresseerd in meer biologische zuivelproducten, geproduceerd met lokale (Vlaamse of Belgische) melk. Daarmee willen ze hun aanbod van bio zuivelproducten verruimen.
Waarom inzetten op bio en waarom de rondetafel?
De consumptie van biologische voeding blijft jaar na jaar (sterk) stijgen, zowel in België als wereldwijd. Dat biedt kansen, maar het lijkt erop dat de West-Vlaamse landbouwers die marktkansen onvoldoende benutten. Nochtans dwingen de lage prijzen van veel landbouwproducten hen ertoe te zoeken naar een grotere meerwaardecreatie. Biologische landbouw kan daarop een antwoord zijn. Maar de acties om biolandbouw en de omschakeling te stimuleren, gaven nog te weinig resultaat op het terrein. Bovendien maken de grote West-Vlaamse zuivelverwerkers nog geen bioproducten.
Als vanzelf kwam de rondetafel tot het besluit dat een geïntegreerde actie met engagement van alle stakeholders uit gangbare en biologische sector nodig was. Er werd dan ook een actieprogramma opgesteld met concrete uitgangspunten. Ten eerste wil de provincie West-Vlaanderen investeren in nieuwe perspectieven voor de melkveehouderij. Daarnaast zetten de marktkansen ertoe aan om bio-melkveehouderijen extra in de kijker te zetten. De acties richten zich zowel tot de zuivelbedrijven als de melkveehouders. Bovendien blijft de biologische landbouw ook een mooie vorm van duurzame landbouw. Duurzame landbouw in zijn vele vormen is een rode draad doorheen het provinciale landbouwbeleid.
De samenwerking tussen alle relevante actoren, de afstemming van alle lopende acties en de uitwerking van gezamenlijke initiatieven zorgen voor een meerwaarde. Daarvoor kreeg Johan Devreese begin 2016 een coördinerende opdracht toegewezen. Hij is erkend bio-adviseur en kent de biologische zuivelsector zeer goed.
Infosessies omschakelaars
Tussen eind januari en midden maart werden drie infonamiddagen voor gangbare melkveehouders georganiseerd. Op een eerste sessie kregen deelnemers informatie over de markt voor biologische zuivel, de belangrijkste kenmerken van de biologische melkveehouderij en de stappen die ze moeten zetten in de omschakeling. Op de tweede namiddag bezochten de geïnteresseerden een biologisch melkveebedrijf. Op de derde bijeenkomst mochten twee potentiële afnemers van biologische koemelk zich voorstellen. Die reeks kende een groot succes: een honderdtal mensen, hoofdzakelijk gangbare melkveehouders, nam deel aan één of meerdere van infosessies.
Midden april kwamen kandidaat-omschakelaars bijeen op een info- en invulsessie E-Loket voor het invullen van de Verzamelaanvraag (de aangifte bij het Vlaamse departement voor landbouw en visserij). Begin juni konden zij nog een tweede biologisch melkveebedrijf bezoeken. Op dinsdag 28 juni was het bedrijfsbezoek aan het biomelkveebedrijf van Antoon en Jakob Devreese in Reninge de laatste activiteit van de voorjaarsreeks. Ook gedeputeerde Bart Naeyaert legde er zijn oor te luister: “Tijdens het bezoek aan het bio-melkveebedrijf van Antoon en Jacob zag ik geïnteresseerde en respectvolle jonge en minder jonge boeren die met elkaar van gedachten wisselden over de heel precieze bedrijfsvoering van bio en niet-bio. Dat is precies waar we naartoe willen.”
Ook na de zomer staan er nog een aantal activiteiten op de planning.
Documenten